Ο καινούριος του δίσκος «Η γελαστή ανηφόρα» κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες. Ορμητικός και τολμηρός, τόσο στον στίχο όσο και στη μουσική του, στο ηχητικό του περιβάλλον. Έχω υποστηρίξει πολλές φορές πως είναι πολύ πρόχειρος και λανθασμένος ο διαχωρισμός του τραγουδιού σε μορφή και περιεχόμενο, όταν θεωρούν περιεχόμενο τον στίχο και μορφή τη μουσική. Η μουσική έχει περιεχόμενο, αλίμονο αν δεν είχε! Με αναφορές στο λαϊκό μας τραγούδι αλλά και σε εκείνο το νεύρο της rock που μας αναστάτωσε πιτσιρικάδες και αντέχει ακόμα. Αυθόρμητος στις αντιδράσεις του, θα πει αυτό που σκέφτεται, ως υποχρέωση πρωτίστως προς τον εαυτό του, δίχως να σκεφτεί τα αποτελέσματα μιας λανθασμένης «στρατηγικής».
Και, βέβαια, μεγάλος τεχνίτης του λόγου.
Τον έχω «κατηγορήσει» αρκετές φορές για ιδιαίτερη αυστηρότητα στις εκτιμήσεις και στην κριτική του σε ανθρώπους -κυρίως του ελληνικού τραγουδιού- όμως η συνέπειά του και το πάθος του σε αυτά που πιστεύει, μόνο σεβασμό μπορεί να σου εμπνεύσει.
Στο site της www.alltogethernow.gr, θα βρείτε όλες τις τελευταίες κυκλοφορίες, τόσο των δικών του δίσκων, όσο και εκείνων που έχει επιμεληθεί μαζί με τον δημιουργικό πυρήνα των συνεργατών του, καθώς επίσης κείμενα, νέα, video clips.
Την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου, ανεβαίνει στον Βύρωνα, στο Θέατρο Βράχων, για την κεντρική του συναυλία στην Αθήνα. (Προπώληση, 10 ευρώ, στην είσοδο 12 ευρώ).
Η κουβέντα που ακολουθεί, δυστυχώς, δεν στάθηκε δυνατό να γίνει πρόσωπο με πρόσωπο, ώστε να αναπτύξουμε περισσότερο κάποιες από τις απαντήσεις του, αλλά μέσω υπολογιστή Αθήνα-Κρήτη.
– Το «Σαράβαλο» θεωρήθηκε από πολλούς το πολιτικό τραγούδι της χρονιάς. Τον αποδέχεσαι τον χαρακτηρισμό; Και, σε εποχές ιδιαίτερα δραματικές, πολιτικό είναι μόνο το προφανές και το στοχευμένο ή ακόμη κι ένα ερωτικό τραγούδι μπορεί να συσπειρώσει κόσμο, με την ομορφιά του και μόνο;
Όχι, δεν τον αποδέχομαι. Στο «Σαράβαλο» γι’ ακόμα μια φορά πάλεψα τραγουδώντας να κατανοήσω τη σχέση της προσωπικής μου ανημποριάς με τον παραλογισμό του κόσμου μέσα στον οποίο εκ των πραγμάτων ζω και κινούμαι. Πόσο φταίω εγώ; πόσο αυτός; σε τι μπορούμε κι οι δυο μας να ελπίζουμε; Βέβαια κάθε τραγούδι που έχει τη δύναμη να συντονιστεί και να επηρεάσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα μερικών ανθρώπων λέμε ότι έχει πολιτική δύναμη, αυτό όμως μπορεί, όπως είπες, να συμβεί με κάθε όμορφο, καθαρό τραγούδι είτε είναι ερωτικό, είτε υμνεί τη φύση, είτε μαύρο, είτε άσπρο. Η ομορφιά είναι το ζητούμενο και κάθε φορά που ένας άνθρωπος εγκαταλείπει τη νωθρότητά του και ανεβάζει την αισθητική του, μια μικρή βουβή επανάσταση συντελείται στον κόσμο, τα αποτελέσματα της οποίας θα τα χαρούμε μερικούς αιώνες αργότερα. Το «πολιτικό» τραγούδι της δεκαετίας του ’70 (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) μου ακουγόταν άσχημο, ψεύτικο, βαθιά αντιπολιτικό και αντιερωτικό, εκμεταλλεύτηκε ξεκάθαρα συλλογικά οράματα και συλλογικές αυταπάτες για να στηθούν πάνω του καριέρες, εταιρείες, περιουσίες και τραγικά υπερεγώ. Δεν είναι τυχαίο ότι κάπου εκεί τελειώνει το υπέροχο Λαϊκό μας τραγούδι με τα υστερικά ανδρείκελα των εταιρειών να του κόβουν τη φόρα που είχε πάρει τις προηγούμενες δεκαετίες και να το μεταλλάσσουν στο σημερινό λαϊκίστικο νεοελληνικό έκτρωμα. Δεν κάνω «πολιτικό» τραγούδι, ευχαριστώ.
– Τα προηγούμενα χρόνια όσοι επιχειρούσαν να πουν πως το ελληνικό τραγούδι έχει και ιδεολογικές διαφορές -που αποτυπώνονται βέβαια και στην αισθητική- τους κατηγορούσαν ως διχαστικούς και φανατικούς. Σήμερα που ένας-ένας αρκετοί τραγουδιστές πίστας υποστηρίζουν ή κρατάνε ίσες αποστάσεις από τη Χρυσή Αυγή, δεν αποκαλύπτονται πια αυτές;
Η υποκουλτούρα του σκυλάδικου και του «σ’ αγαπώ-μ’ αγαπάς, σε πονώ-με πονάς» έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του ’60, ελάχιστους όμως αφορούσε τότε αυτό το είδος. Κυρίως αυτούς που ζούσαν συντονισμένοι με τα χαμηλότερα βασικά τους ένστικτα. Οι περισσότεροι είχαν πολύ καλύτερο φαϊ να φάνε (Τσιτσάνη, Καζαντζίδη, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη κ.α) και αδιαφορούσαν γι’ αυτά τα τραγούδια. Σπάνια ακούγονταν και στα ραδιόφωνα. Στη δεκαετία του ’80 όμως όταν σιγά-σιγά στηνόταν το φριχτό μόρφωμα του νεοελληναρά και τα ιδιωτικά ΜΜΕ παίρναν το πάνω χέρι, αναγορεύτηκε αυτή η υποκουλτούρα σε επίσημη κουλτούρα του έθνους. Δώσε στον κόσμο λεφτά και κακό γούστο και τον έχεις στο τσεπάκι σου. Τώρα που αποδείχτηκε πως μ’ αυτόν τον τρόπο σκάβανε τον λάκκο μας, γιατί να μην επικοινωνούν οι πίστες με τους εθνικιστές; Οι μεν νοσταλγούν τα εγκλήματα του παρελθόντος οι δε προετοιμάζουν τα μελλοντικά, (Κολυμπούν και οι δύο στα κατακάθια της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης)
-Το γεγονός πως δεν έχεις οικογένεια -εννοώ παιδιά- σε απελευθερώνει ως προς τις επιλογές σου;
Nαι.
– Έχεις μέσα στα χρόνια αναθεωρήσει; Θα τολμούσες να βγεις και να πεις «συγγνώμη, λάθος» ακόμη κι αν αυτό δυσαρεστούσε μεγάλη μερίδα του κοινού σου;
Δεν ζω αποσπασματικά, frame by frame που λένε οι κινηματογραφιστές. Έχω την αίσθηση μιας μαγικής συνέχειας των στιγμών που δημιουργούν με την κίνησή τους ένα συμπαγές ολόγραμμα που θα ολοκληρωθεί όταν πεθάνω και τότε θα φανεί: ή όλα ήταν σωστά ή όλα ήταν λάθος.
– Τον τελευταίο καιρό κάνω μια προβοκατόρικη συζήτηση με τον εαυτό μου. «Τι κακό σου έχει κάνει εσένα προσωπικά το συγκεκριμένο οικονομικοπολιτικό σύστημα; Σε τι σε αδίκησε; Γράφεις, μιλάς, δημοσιοποιείς, εκδίδεις, έχεις κάποια αποδοχή, ζεις από τη δουλειά σου. Πολύ δίκαια σου έχει φερθεί. Τι καλύτερο θα μπορούσε να σου έχει συμβεί; Οι αντιδράσεις σου είναι θέμα αλτρουϊσμού, υπέρ των αδύναμων και των ανυπεράσπιστων, μόνο;». Σου απευθύνω τις ίδιες ερωτήσεις.
Δεν μπορώ να πω κι εγώ ότι με έχει επηρεάσει τραγικά όσον αφορά τα οικονομικά μου αυτή η κρίση, ίσως γιατί δεν τσίμπησα στις υπερβολές και τον ανοικονόμητο τρόπο ζωής των προηγούμενων δεκαετιών. Δεν είχα χρέη, πιστωτικές κάρτες κτλ. Ζούσα με όσα μου πρόσφερε η δημιουργική μου εργασία. Όμως, με το που ξυπνάω κάθε πρωί ακούω το απελπισμένο βουητό των ανθρώπων που παλεύουν να λύσουν για άλλη μια μέρα αξεπέραστα προβλήματα. Είναι οι φίλοι μου, οι συγγενείς μου, οι συνεργάτες μου, οι περαστικοί που πέφτουν πάνω μου, καταθλιπτικοί, γεμάτοι έννοιες, οι φοβισμένοι μετανάστες, οι ρακοσυλλέκτες, οι πιτσιρικάδες που σκέφτονται να την κοπανήσουν για ξένες χώρες… Όλα αυτά που, αν είσαι ένα υγιές ανθρώπινο ον, δεν μπορείς να τα προσπεράσεις απολαμβάνοντας την οποιαδήποτε βολή σου. Ακόμα κι όταν κάνω βόλτες στη φύση, τη νιώθω λυπημένη, δεν μπορεί να υπάρξει ολοκληρωτική ομορφιά σ’ αυτόν τον κόσμο χωρίς δικαιοσύνη, κι όποιος νομίζει πως μπορεί να τα καταφέρει μάλλον τον περιμένουν τα ψυχοφάρμακα, εκτός κι αν πρόκειται περί τέρατος. (Δεν σπανίζει βέβαια κι αυτό το είδος).
– Έχουμε διαφωνήσει πολλές φορές σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις για την ταύτιση του δημιουργού με το έργο του. Κυρίως όταν αναφερόμαστε σε παλαιότερες εποχές, των οποίων τα πάθη δεν τα ζήσαμε προσωπικά. Εγώ υποστήριζα πως δεν μπορώ να στερήσω από το παιδί μου το μεγάλο έργο, ανθρώπων που αποδείχτηκαν (κατ΄ εμέ) μικροί και λίγοι, κι εσύ πως δεν μπορείς να τα διαχωρίσεις αυτά τα δύο. Αναγνωρίζω πως η άποψή μου εμπεριέχει ελιτισμό, αλλά δεν εμπεριέχει και δικαιοσύνη;
Έχεις δίκιο, Οδυσσέα, εσύ μου είχες πει άλλωστε πως σημασία έχει πόσο ψηλά έχει φτάσει με το πνεύμα του ένας άνθρωπος και όχι πόσο χαμηλά έπεσε κατόπιν. Γι’ αυτό κι εγώ ακόμα και τώρα ακούω και εμπνέομαι με τους πρώτους δίσκους του Σαββόπουλου κι ας αδιαφορώ παντελώς για το πού βρίσκεται σήμερα. Παρ’ όλα αυτά επίτρεψέ μου να λατρεύω και να έχω στο εικονοστάσι μου μόνον εκείνους τους θεόρατους δημιουργούς που στήριξαν και εξέλιξαν το έργο τους μέχρι την τελευταία τους ανάσα.
– Είσαι ένας από τους σημαντικότερους στιχουργούς των τελευταίων δεκαετιών. Έχεις μπει στον πειρασμό να δώσεις στίχους σου σε καλλιτέχνες που εκτιμάς -συνθέτες και τραγουδιστές- οι οποίοι έχουν αναπτύξει έναν πιο «οικείο» -ή πιο μαζικό, αν θέλεις- κώδικα με το τραγούδι, για να περάσουν τα τραγούδια σου σε περισσότερο κόσμο;
Όχι, μέχρι στιγμής.
– Το «μεγάλο κόλπο» πέτυχε απόλυτα. Όλοι λέγαμε πως μετά τις Τρύπες, δύσκολα θα μπορέσει να βρει καινούριο ήχο ο Αγγελάκας, που ούτε Τρύπες να θυμίζει, αλλά να μας αναστατώνει το ίδιο. Από ‘δω και πέρα; Αισθάνεσαι πάλι την ανάγκη για κάτι διαφορετικό;
Ούτε μεγάλο ήταν, ούτε κόλπο, ήταν αναγκαιότητα και όφειλα να ρισκάρω. Το «επιτυχημένο» το λες τώρα, εκ των υστέρων. Η ανάγκη για κάτι άλλο είναι πάντοτε παρούσα, γι’ αυτό δεν έκανα οικογένεια, δεν θα άντεχα να έχω μια ζωή την ίδια.
– Τα τελευταία τρία χρόνια, έχουν γίνει είδηση στο διαδίκτυο κάποιες συνεντεύξεις και δημόσιες τοποθετήσεις σου λόγω των εκτιμήσεών σου για συγκεκριμένους ανθρώπους. «Διαβάστε τι είπε ο Αγγελάκας για τον Νταλάρα ή τον Κωστόπουλο». Εσύ μπορεί να έχεις πει μια σειρά από πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα, αλλά εκείνο που θα συζητηθεί είναι η κόντρα με επώνυμους. Δεν αισθάνεσαι με αυτό πως παίρνεις μέρος στη λογική ενός «αντίστροφου life style» τρόπου δημοσιογραφίας;
Αυτές τις επιστολές τις έγραψα άμεσα χωρίς καν να το σκεφτώ, μόλις διάβασα κάποιες δηλώσεις τους που ένιωσα να προσβάλλουν τη νοημοσύνη μου, και τις ανέβασα κατ’ ευθείαν στο διαδίκτυο. Αν δεν το έκανα θα ένιωθα άσχημα με τον εαυτό μου. Στα συγκεκριμένα άτομα έκανα κριτική και την εποχή που μεσουρανούσαν. Τότε, βέβαια, λίγοι δίναν σημασία. Τους θεωρώ, και τους δύο, βασικούς θεμελιώδεις βάκιλους της πολιτισμικής χολέρας που με την υποστήριξη της εξουσίας και των ΜΜΕ επεκτάθηκε σε ολόκληρη την επικράτεια τα «όμορφα» χρόνια της ευμάρειας. Δεν αντέχω να τους ακούω να επιδεικνύουν την «αυτολύπησή» τους μες την κρίση.
-Έχει πετύχει το πείραμα της Alltogethernow; Είναι εύκολο να γίνεις δισκογραφική και manager του εαυτού σου; Θα το πρότεινες σε όλους τους δημιουργούς να πάρουν τη δουλειά τους στα χέρια τους;
Nαι, είναι επιτυχημένο το πείραμα της Αlltogethernow, το οικονομικό όφελος μπορεί να είναι ελάχιστο, όμως με αυτό χρηματοδοτούμε τις επόμενες εκδόσεις μας, δεν χρωστάμε σε κανέναν, καλύπτουμε τις παράλογες πλέον φορολογικές απαιτήσεις του κράτους και κοιταζόμαστε στον καθρέφτη ήσυχοι, με τους δείκτες αυτοσεβασμού και δημιουργικότητας ανεβασμένους στο χίλια.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.protagon.gr/
Με δύο τοποθετήσεις και κάλεσμα διαμαρτυρίας, το σωματείο Μικρό και η Αντιφασιστική-Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Δράμας υπεν – θύμισαν σε όσους παρακολουθούσαν τις χθεσινές προβολές του ελληνικού διαγωνιστικού προγράμματος στο Φεστιβάλ Δράμας σε τι εποχές ζούμε…