Ενα δίκτυο με περισσότερους από 50 αυτοδιαχειριζόμενους συνεταιρισμούς λειτουργεί στη Βενεζουέλα. Ασχολείται από τη διάθεση προϊόντων μέχρι τον οικιακό εξοπλισμό και από τα γραφεία κηδειών μέχρι την παροχή υπηρεσιών υγείας

→Η «Εφημερίδα των Συντακτών» μαζί με 9 συλλογικότητες συνδιοργανώνουν εκδήλωση στα «Παναθήναια» και θα μιλήσουν με εργαζομένους της Σεκοσεσόλα για τους αυτοδιαχειριζόμενους συνεταιρισμούς

Οταν ρωτάς «ποιο είναι το βασικό τους προϊόν» και σου απαντούν «η συλλογικότητα» και στην αμέσως επόμενη αυτονόητη ερώτηση «δηλαδή τι κάνουν», σου απαντούν «ψαρεύουν όλοι μαζί», αναγνωρίζεις πως η πρόσκληση είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα. Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, εμείς εδώ στην «Εφημερίδα των Συντακτών» είμαστε νεοσσοί συνεταιριστές κι έτσι μάλλον εξηγείται πως δεν γνωρίζαμε τον συναρπαστικό κόσμο της Σεκοσεσόλα.

Η πρόσκληση της «Αλληλεγγύης για όλους» κι άλλων 9 συλλογικοτήτων να συνδιοργανώσουμε την αποψινή εκδήλωση στα Παναθήναια μας σύστησε τους ανθρώπους αυτούς που… ανακάλυψαν την Αμερική 46 ολόκληρα χρόνια πριν καν εμείς φανταστούμε πως θα μπορούσαμε να έχουμε μια καθημερινή εφημερίδα χωρίς αφεντικά. Η συνάντηση λοιπόν με τη Λιζέθ Καρολίνα Βάργκας Καμπέρο είχε πολλαπλό ενδιαφέρον και ουχί μόνον δημοσιογραφικό.

Σε μια κοινωνία που καταρρέει υπό τον ζυγό του πιο άγριου φιλελευθερισμού, η Σεκοσεσόλα από τη μακρινή Βενεζουέλα δεν είναι απλώς ένα δίκτυο με περισσότερους από 50 συνεταιρισμούς και 20.000 μέλη, αλλά ένας εναλλακτικός τρόπος οργάνωσης της εργασίας και της καθημερινής ζωής που θα μπορούσε να μας εμπνεύσει.

1.200 εργαζόμενοι

Η Λιζέθ είναι γέννημα θρέμμα της Σεκοσεσόλα: οι παππούδες της ήταν από τους πρωτοπόρους που ίδρυσαν το δίκτυο. Μεγάλωσε μαζί τους και κάθε Σαββατοκύριακο των παιδικών της χρόνων ήταν αφιερωμένο σε κάποια από τις δραστηριότητες του συνεταιρισμού. Οταν το 2003 ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην επικοινωνία ήταν για εκείνη αυτονόητο πως δεν θα αναζητούσε εργασία στην αγορά, αλλά στη Σεκοσεσόλα.

«Είμαστε μια οργάνωση-ομπρέλα που δικτυώνει τους συνεταιριστές. Είμαστε 1.200 εργαζόμενοι κι ασχολούμαστε από τη διάθεση προϊόντων χωρίς μεσάζοντες μέχρι τη διάθεση οικιακού εξοπλισμού και από τα γραφεία κηδειών μέχρι την παροχή υπηρεσιών υγείας», μου εξηγεί. «Είναι μια καλοπληρωμένη δουλειά, αλλά το βασικό κίνητρο για μένα δεν ήταν αυτό. Στη Σεκοσεσόλα το μέτρο είναι ο άνθρωπος κι οι ανάγκες του: αν γίνεις μάνα θα μπορέσεις να προσαρμόσεις τα ωράριά σου για να έχεις χρόνο για τα παιδιά. Ή αν κάποια στιγμή κουραστείς ή νιώσεις κορεσμένος από το αντικείμενό σου, μπορείς να αλλάξεις. Είσαι ελεύθερος να εξελιχθείς».

Διαφορετικές σχέσεις

Δεν πρόκειται απλώς για έναν διαφορετικό τρόπο οργάνωσης της δουλειάς, αλλά για μια εντελώς διαφορετική σχέση με την έννοια της εργασίας. Η ιδέα-κλειδί για να κατανοήσει κάποιος αυτή τη σχέση είναι η έννοια της προσωπικής εξέλιξης μέσα από τη συλλογικότητα και την ελευθερία. «Διαμορφώνει ο καθένας το πρόγραμμά του και τις ώρες του, όπως επιλέγει και τα αντικείμενα στα οποία θα δραστηριοποιηθεί», λέει η Λιζέθ.

«Για έναν ανειδίκευτο εργάτη είναι μια εξαιρετικά καλοπληρωμένη εργασία, αλλά για έναν γιατρό ή έναν δικηγόρο η αμοιβή (που είναι για όλους μας ίδια) είναι χαμηλότερη από την αγορά. Στη Σεκοσεσόλα όμως δεν έρχεσαι για να γίνεις πλούσιος, αλλά για να εξελιχθείς ως άνθρωπος. Εξ ου και δεν χρησιμοποιούμε τη λέξη “μισθός”, αλλά τη λέξη “anticipo” για να δείξουμε ότι είμαστε έξω από την καπιταλιστική έμμισθη σχέση εργασίας» (σ.σ. στα ελληνικά μεταφράζεται ως «έναντι», αν και η νοηματοδότησή της δεν έχει καμία σχέση με την έννοια που έχει η λέξη κυριολεκτικά στη γλώσσα μας. Εννοούν πως η αμοιβή τους είναι έναντι των συλλογικών κερδών που θα έχουν στο τέλος του χρόνου).

Σε άλλους θυμίζει χίπικη κοινότητα, σε άλλους αναρχική κολεκτίβα, σε άλλους κομμουνιστική κοπερατίβα. Παράγετε πολιτική στην πράξη, λέω στη Λιζέθ, για να με ξαφνιάσει με την απάντησή της: «Μας ρωτούν αν είμαστε κομμουνιστές ή επαναστάτες. Είμαστε συνεργατιστές, θέλουμε έναν κόσμο ισότητας για μαύρους και άσπρους, καθολικούς και προτεστάντες. Εχουμε πολλές και διάφορες πολιτικές απόψεις για το πώς θα γίνει αυτό το όραμα πράξη, αλλά πάνω από όλα είμαστε συνεργατιστές. Στη Βενεζουέλα υπάρχει μεγάλη διαφθορά, υψηλή εγκληματικότητα και πάρα πολλά αρπακτικά που προσπαθούν να διασπαθίσουν το δημόσιο χρήμα. Οταν αποφασίζεις να ακολουθήσεις μιαν άλλη πορεία (να μην έχεις κανενός είδους οικονομική εξάρτηση από κανένα κέντρο) είναι σαν να κολυμπάς κόντρα στο ρεύμα».

Η ιστορία

Η Σεκοσεσόλα (Cecosesola – Central de Cooperativas de Servicios Sociales del Estado Lara) γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 από «φτωχούς ανθρώπους με τις ίδιες ανάγκες που έπρεπε να βρουν κοινές λύσεις». Στη Βενεζουέλα υπήρχε παράδοση στις συνεταιριστικές τράπεζες: οι Ιησουίτες μοναχοί δίπλα στις εκκλησίες τους δημιουργούσαν ταμεία αλληλοβοήθειας, απ’ όπου τα μέλη τους –ανεξαρτήτως φυλής ή θρησκείας- μπορούσαν να δανείζονται χρήματα με χαμηλά επιτόκια. Οι περισσότερες από αυτές τις μικρές τράπεζες απέτυχαν παταγωδώς.

Το 1967 στο Μπαρκισιμέτο του κρατιδίου της Λάρα οι κάτοικοι αντιμετώπισαν μια δύσκολη συνθήκη: ένας πολύ φτωχός συμπολίτης τους πέθανε και η οικογένειά του δεν είχε τα χρήματα για την κηδεία. Ετσι έφτιαξαν την πρώτη τους κοπερατίβα: ένα συνεταιριστικό γραφείο κηδειών, που λειτουργεί μέχρι και σήμερα. Το κάθε μέλος του συνεταιρισμού πληρώνει 16 μπολιβάρ τον μήνα κι εξασφαλίζει έτσι την ταφή για τον εαυτό του κι άλλα 8 μέλη της οικογένειάς του.

Ο επόμενος σταθμός στην ιστορία αυτού του δικτύου, που σήμερα καλύπτει περισσότερους από 50 συνεταιρισμούς, ήταν τα λεωφορεία. Επειδή στο Μπαρκισιμέτο δεν υπήρχαν δημόσιες συγκοινωνίες, οι συνεργατιστές αποφάσισαν να διαθέσουν φτηνά μέσα μαζικής μεταφοράς στον λαό. Δανείστηκαν τα κεφάλαια κι αγόρασαν 136 οχήματα, των οποίων τα δρομολόγια σχεδιάστηκαν σε λαϊκές συνελεύσεις.

«Ηταν μια μεγαλειώδης και πολύ διδακτική αποτυχία», διηγείται η Λιζέθ. «Οταν οι ιδιώτες είδαν πως υπήρχε πεδίο δράσης κι αποφάσισαν να ελέγξουν την αγορά, ο δήμος αποφάσισε να μην επιδοτήσει τα εισιτήριά μας. Είχαμε μια πολύ σκληρή δεξιά κυβέρνηση και μας κατηγόρησαν σαν επαναστάτες κομμουνιστές. Αυτό τότε ήταν αδίκημα. Μας κατάσχεσαν πολλά λεωφορεία και κάποια άλλα καταστράφηκαν από σαμποτάζ. Ο συνεταιρισμός καταστράφηκε: χάσαμε 30 φορές το αρχικό κεφάλαιο. Ομως ο κόσμος μάς στήριζε τόσο πολύ που πεισμώσαμε. Αποφασίσαμε ότι θα πάρουμε το μάθημά μας και θα προχωρήσουμε.

»Τι μας έμαθε η μάχη των λεωφορείων; Πρώτον πως ό,τι κάνουμε από εδώ και πέρα θα είναι πλήρως αυτοδιαχειριζόμενο κι αυτοχρηματοδοτούμενο: ούτε δάνεια, ούτε επιδοτήσεις από κανέναν φορέα. Δεύτερον, ο συνεταιρισμός και οι υπηρεσίες του θα είναι ανοιχτά σε όλη την κοινωνία και όχι μόνο στα μέλη μας. Τρίτο και βασικότερο, μάθαμε την αξία μιας συνέλευσης: είχαμε μείνει άνεργοι κι είχαμε άπλετο χρόνο για να κουβεντιάζουμε. Καταλάβαμε πως δεν μπορεί να υπάρξει συνεταιρισμός χωρίς αμέτρητες ώρες ανταλλαγής ιδεών και χωρίς η συλλογικότητα να ενημερώνεται και να συναποφασίζει για όλα. Σήμερα ασχολούμαστε από τη διάθεση προϊόντων χωρίς μεσάζοντες μέχρι παροχή υπηρεσιών υγείας».

 ……………………………………………………………………….

ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Στην καρδιά του συνεταιρισμού βρίσκεται η γενική συνέλευση

Το να είσαι ένας από τους 1.200 εργαζομένους της Σεκοσεσόλα δεν είναι απλώς μια εργασιακή συνθήκη, αλλά τρόπος ζωής. «Το πρώτο πράγμα για το οποίο προσπαθούμε να πείσουμε τους καινούργιους συντρόφους και τις συντρόφισσες είναι γιατί είναι εξαιρετικής σημασίας το να έρχονται στις συνελεύσεις», μας λέει η Λιζέθ. «Οι συναντήσεις είναι καθημερινές –κάποιες μέρες και πρωί και απόγευμα- κι είναι ανοιχτές και στα πρόσωπα και στην ατζέντα: μπορεί να είναι σύντροφοι από τον επισιτισμό κι από το λογιστήριο και ο καθένας μπορεί να θέσει όποιο θέμα θέλει απολύτως ελεύθερα. Εγώ μόλις γυρίσω θα ενημερώσω για το ταξίδι στην Ελλάδα. Το να συμμετέχεις στη συνέλευση μετριέται ως χρόνος εργασίας κι αμείβεται ως τέτοιος: εργαζόμαστε τρεις μέρες την εβδομάδα και συζητάμε άλλες δύο. Κι επειδή πολλοί μας λένε τρελούς, θέλω να σας πω ότι είναι απολύτως παραγωγικό: αμειβόμαστε όλοι με τον ίδιο μισθό, που είναι διπλάσιος από τον βασικό που αυξήθηκε κιόλας την Πρωτομαγιά στη Βενεζουέλα». Σε αυτές τις συναντήσεις οι συνεταιριστές κάνουν αυτοκριτική, διαχειρίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν, παίρνουν αποφάσεις για μελλοντικές δραστηριότητες.

«Κι εδώ ερχόμαστε στον δεύτερο κανόνα λειτουργίας: διαφάνεια κι εμπιστοσύνη», λέει η Λιζέθ. «Δεν μπορεί να λειτουργήσει ένας συνεταιρισμός αν δεν υπάρχει πλήρης διαφάνεια στα οικονομικά. Στη Βενεζουέλα έγιναν πολλές απόπειρες και απέτυχαν λόγω αδιαφάνειας και διαφθοράς. Σ’ έναν συνεταιρισμό όλα ανήκουν σε όλους κι όλοι πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τα οικονομικά μεγέθη, να αναλαμβάνουν όλοι μαζί το κάθε ρίσκο. Και η εμπιστοσύνη δεν έχει να κάνει μόνο με τη διαφάνεια, αλλά και με τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων: επειδή δεν ξέρουμε να συζητάμε, νομίζουμε ότι όποιος μας κάνει κριτική είναι κακοπροαίρετος. Αν είμαστε συνεργατιστές όμως, έχουμε όλοι έναν κοινό στόχο κι η κριτική είναι για να βελτιωθούμε. Συμμετέχοντας σ’ έναν συνεταιρισμό δεν λύνουμε το βιοποριστικό μας πρόβλημα μόνο, αλλά εξελισσόμαστε ως άνθρωποι. Γι’ αυτό κι ένα από τα δικά μας μότο είναι “παράγουμε συλλογικότητα”. Αυτό είναι το βασικό μας προϊόν: η σχέση του καθενός με τον εαυτό του και την εργασία του κι οι μεταξύ μας σχέσεις. Ολα τα άλλα –τα τρόφιμα, οι υπηρεσίες, τα αντικείμενα, ό,τι εμπορευόμαστε τέλος πάντων- έπονται».

Για να το πετύχουν αυτό οι συνεταιριστές από τη Βενεζουέλα έχουν καταργήσει πλήρως την έννοια της εξειδίκευσης και της ιεραρχίας. Σ’ εμάς που δεν έχουμε τέτοια εμπειρία φαίνεται χαοτικό: πώς μπορείς τη μια να είσαι λογιστής και την άλλη μανάβης; Εντάξει, μπορεί να ανακαλύπτεις συνεχώς νέα ταλέντα και δεξιότητες, αλλά θα γίνεις ποτέ κορυφαίος σε κάτι; Κι αν δεν υπάρχει ιεραρχία, ποιος παίρνει κρίσιμες αποφάσεις σε συνθήκες πίεσης;

«Προφανέστατα είναι ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος οργάνωσης γι’ αυτό σας είναι τόσο δυσνόητο», λέει η Λιζέθ. «Να ξεκινήσω από την ιεραρχία. Εμείς αποφασίσαμε να δουλεύουμε χωρίς αφεντικά. Αν έχεις ιεραρχία, κάποιος είναι πιο πάνω από τον άλλο σε μια πυραμίδα, φτιάχνεις μικρά αφεντικά. Στην καρδιά του συνεταιρισμού βρίσκεται η γενική συνέλευση, δεν χρειάζεσαι κάποιον σοφό, γιατί όλοι μαζί σκεφτόμαστε καλύτερα. Ως προς την κυκλικότητα στις δραστηριότητες, σας απαντώ πως ναι, μπορείς να γίνεις πολύ καλός γιατί δεν τα κάνουμε όλοι όλα, αλλά ο καθένας κάνει δυο-τρία πράγματα ανάλογα με τις ικανότητες, τις σπουδές και τα ενδιαφέροντά του. Εγώ ας πούμε σπούδασα επικοινωνία και εργάζομαι στην ομάδα επικοινωνίας του συνεταιρισμού: ασχολούμαι με το σάιτ και τις σχέσεις μας με άλλες συλλογικότητες. Τα Σαββατοκύριακα βοηθάω στον ανεφοδιασμό των λαϊκών αγορών. Κι επειδή πάντα μου άρεσε το μασάζ, έκανα μαθήματα και δουλεύω στο υδροθεραπευτήριο. Εμείς η ομάδα επικοινωνίας εκπαιδεύουμε τους υπόλοιπους στα νέα μέσα, οι λογιστές εκπαιδεύουν εμάς στα λογιστικά. Ετσι όλοι εξελισσόμαστε και θέτουμε τις γνώσεις μας στην υπηρεσία των αναγκών των συντρόφων και των συντροφισσών μας».

Της Ντίνας Δασκαλοπούλου,  Διερμηνεία: Νίκος Κοκκάλας

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.efsyn.gr/