Έκθεση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, δημοσιευθείσα την 07/03/2014 στο σάιτ του ΟΗΕ, επικρίνει με τον πιο περιγραφικό τρόπο την Ελληνική κυβέρνηση για την μεθοδική καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ατομικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ανάπτυξη και την πρόοδο.
Μάλιστα, ο διεθνής εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ Cephas Lumina εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη δέσμευσης από την Ελλάδα στην εντολή του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να αντιμετωπίσει τις προφανείς προκλήσεις στην προοδευτική υλοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων των Ελλήνων πολιτών.
Επίσης επικρίνει την ελληνική κυβέρνηση για την βάναυση καταπάτηση των συνταγματικών και διεθνών δεσμεύσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναφέρει η έκθεση του ΟΗΕ:
«Το Σύνταγμα της Ελλάδα θέτει μια σειρά από υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Κράτος. Το άρθρο 2(1), υπογραμμίζει ότι «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Το μέρος ΙΙ του Συντάγματος προβλέπει ρητά μια σειρά από άλλες υποχρεώσεις του κράτους, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της ιδιοκτησίας (άρθρο 17) της οικογένειας, της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας (άρθρο 21.1) η ειδική φροντίδα για την υγεία (άρθ. 21 (2) και (3)), η εξέλιξη των συνθηκών εργασίας (άρθρο 22 (1)) και της κοινωνικής ασφάλισης (Άρθρο 22 (5)). Διάφορα δικαιώματα αντιστοιχούν σε αυτές τις υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην ισότητα όλων των Ελλήνων (άρθρο 4), την κοινωνική, οικονομική και πολιτική συμμετοχή (άρθρο 5), την ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας (άρθρο 5Α), αίτηση (άρθρο 10), της ειρηνικής συνάθροισης (11 art.), δωρεάν δημόσια εκπαίδευση (άρθρο 16 (2)), ιδιοκτησίας (άρθρο 17 (2)), την υγειονομική περίθαλψη (άρθρο 21 (3)), εργασία (άρθρο 22 (1)), την κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 22 (5)) και την ελευθερία του συνδικαλισμού (άρθ. 23). Το άρθρο 21.4 ορίζει ότι « η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που τη στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του Κράτους ». Το άρθρο 25, παράγραφος 1 αναφέρεται ρητά στην αρχή του κράτους πρόνοιας και υπογραμμίζει ότι όλα τα δημόσια ιδρύματα οφείλουν να διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων».
Οι διατάξεις αυτές καθορίζονται από τα πρότυπα που καθορίζονται σε διάφορες βασικές διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, στα οποία η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέρος.
Σύμφωνα με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίσει πως αυτά τα δικαιώματα πρέπει να κατοχυρώνονται σε αυτήν, θεσπίζοντας και εφαρμόζοντας νόμους και πολιτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη της βελτίωσης της καθολικής πρόσβασης σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η στέγαση, η κοινωνική ασφάλιση και η συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή. Ως εκ τούτου, έχει καθήκον να αποφεύγει ανά πάσα στιγμή τη λήψη αποφάσεων που μπορεί να οδηγήσει στην άρνηση ή παραβίαση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.
Την ίδια υποχρέωση, τονίζει η έκθεση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, έχουν και οι μη κρατικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, να διασφαλίζουν ότι οι πολιτικές και οι δραστηριότητές τους τηρούν τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η υποχρέωση αυτή συνεπάγεται την υποχρέωση να απέχουν από τη διατύπωση, την έγκριση, τη χρηματοδότηση, την προώθηση και την εφαρμογή των πολιτικών και των προγραμμάτων που άμεσα ή έμμεσα εμποδίζουν την απολαβή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο, τονίζει η έκθεση, ότι τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο όταν ενεργούν μέσω των διεθνών οργανισμών. Επιπλέον, ένα σημαντικό στοιχείο του καθήκοντος της διεθνούς συνεργασίας, όπως αποτυπώνεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις δεσμευτικές διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι πως τα συμβαλλόμενα κράτη, είτε ατομικά είτε μέσω της συμμετοχής τους σε διεθνείς οργανισμούς, δεν θα πρέπει να υιοθετούν ή να προωθούν πολιτικές ή να συμμετέχουν σε πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η έκθεση αναφέρεται επίσης στην ληστρική επιδρομή κατά των 15.000 Ελλήνων ομολογιούχων, οι οποίοι είχαν συμπεριληφθεί στην πρωτοβουλία του PSI, χωρίς τη συγκατάθεσή τους (άρα παρανόμως), με αποτέλεσμα να απολέσουν πλέον του 70% της ονομαστικής αξίας των ομολόγων τους, αλλά και στο πρόγραμμα προσαρμογής, που εφαρμόζει αυστηρά μέτρα λιτότητας. Εκτός από τις αυξήσεις στο συντελεστή του φόρου προστιθέμενης αξίας, τα μέτρα περιλαμβάνουν μείωση των θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα κατά 150.000 έως το 2015, πάγωμα των προσλήψεων στο δημόσιο τομέα, τη μείωση των μισθών του δημόσιου τομέα, την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, περικοπές στις κοινωνικές παροχές ύψους 1,5 ανά εκατό του ΑΕΠ (κατάργηση των συνταξιοδοτικών δώρων, ονομαστικό πάγωμα των συντάξεων και την εισαγωγή των μέσων ελέγχου για τα επιδόματα ανεργίας), εξάλειψη των μπόνους και των επιδομάτων, και μείωση των επενδυτικών δαπανών. Η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί για περαιτέρω περικοπές των δαπανών κατά τη διάρκεια της δημοσιονομικής περιόδου 2013/14.
Ένα βασικό στοιχείο του προγράμματος προσαρμογής, λέει η έκθεση, είναι η πώληση των κρατικών επιχειρήσεων και περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να συμβάλει στη μείωση του δημόσιου χρέους και εκφράζεται η ανησυχία ότι πολλές από τις επιχειρήσεις που αποτελούν στόχο για ιδιωτικοποίηση παρέχουν βασικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως η ύδρευση και η αποχέτευση, οι μεταφορές και η ενέργεια, και ότι υπάρχει πιθανότητα σημαντικής αύξησης των τελών χρήσης για τις υπηρεσίες που προσφέρονται από αυτές τις οντότητες μετά την ιδιωτικοποίηση τους, με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις για την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εξάλλου, αν η πρόθεση είναι να αντλήσει κεφάλαια για να πληρώσει το χρέος, η απόφαση να ιδιωτικοποιήσει την ελληνική εθνική λαχειοφόρο αγορά, μία από τις πιο κερδοφόρες στον κόσμο, μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Ακόμα και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, τονίζει η έκθεση του ΟΗΕ, έκρινε ότι η μείωση των ελάχιστων μισθών για εργαζόμενο κάτω των 25 ετών παραβιάζει το δικαίωμα σε δίκαιη αμοιβή στο άρθρο 4 (1) του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, καθώς παρέχει μισθό κάτω από το όριο της φτώχειας.
Όσον αφορά δε την δήθεν υποχρέωση της κυβέρνησης για πλήρη αποπληρωμή και με κάθε κόστος του χρέους, η έκθεση του ΟΗΕ τονίζει ότι:
«Από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους ΔΝΤ, ενέχει περιορισμούς. Είναι πολύ στενά επικεντρωμένη στην ικανότητα αποπληρωμής του χρέους. Δεδομένου ότι ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας έχει τονίσει σε προηγούμενες περιπτώσεις, οι αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια αξιολόγηση του επιπέδου του χρέους που μια χώρα μπορεί να εξυπηρετήσει, χωρίς να υπονομεύει την ικανότητά της να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Με λίγα λόγια, η έκθεση επανεπιβεβαιώνει πρόσφατες αποφάσεις του ΟΗΕ ότι προέχει η επιβίωση ενός λαού της υποχρέωσης αποπληρωμής ενός χρέους και ότι ούτε οι κυβερνήσεις, αλλά ούτε τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δικαιούνται να υπονομεύουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα με πρόσχημα το εξωτερικό χρέος μιας χώρας.
Τα μέτρα που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της προσαρμογής, ειδικότερα οι περικοπές θέσεων εργασίας και οι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, έχουν ως συνολικό αποτέλεσμα να θέτει σε κίνδυνο το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού και την δυνατότητα άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τον Εθνικό Διαμεσολαβητή, «οι δραστικές προσαρμογές που επιβάλλονται για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία στο σύνολό της είχε δραματικές συνέπειες για τους πολίτες, ενώ οι ευπαθείς ομάδες αυξάνονται και να πολλαπλασιάζονται». Στο ίδιο πνεύμα, η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παρατήρησε μια «ταχεία επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου σε συνδυασμό με τη διάλυση του κράτους πρόνοιας και την υιοθέτηση μέτρων, ασυμβίβαστων με την κοινωνική δικαιοσύνη, τα οποία υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή και τη δημοκρατία».
Και συνεχίζει η έκθεση του ΟΗΕ:
«Μία από τις πιο βαθιές συνέπειες του προγράμματος προσαρμογής ήταν η ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να μειώσει 150.000 τις θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα (περίπου 22 τοις εκατό της δημόσιας απασχόλησης) έως το 2015. Περίπου 80.000 έως 120.000 εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα, είχαν ήδη χάσει τη δουλειά τους κατά τη στιγμή της επίσκεψης του Ανεξάρτητου Εμπειρογνώμονα. Ως αποτέλεσμα, η ανεργία αυξήθηκε από 7,3 τοις εκατό τον Ιούνιο του 2008 με 27,9 τοις εκατό τον Ιούνιο του 2013, το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχουν περίπου 1,4 εκατομμύρια άνεργοι στην Ελλάδα. Περίπου 778.000 άτομα έχασαν τη δουλειά τους κατά την περίοδο 2010-2013 και μόνο. Περαιτέρω απολύσεις στον δημόσιο τομέα προγραμματίζονται. Στη νεολαία η ανεργία έφτασε σε πρωτοφανή ρυθμό 64,9 τοις εκατό το Μάιο του 2013 (σε σύγκριση με μέσο όρο 24,4 στη ζώνη του ευρώ). Έτσι, οι προοπτικές ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού να έχει πρόσβαση στην αγορά εργασίας και η εξασφάλιση ενός επαρκούς βιοτικού επιπέδου έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση.
»Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής, έχουν υπονομεύσει την υλοποίηση του δικαιώματος στην εργασία. Μαζί με τις διαδοχικές περικοπές μισθών και τις αυξήσεις φόρων, οι μεταρρυθμίσεις έχουν αποτύχει στο να επιτευχθεί ο στόχος της προώθησης της ασφαλούς ανάπτυξης και της απασχόλησης. Αντίθετα, έχουν οδηγήσει σε μαζικές απολύσεις, επιδείνωση των εργασιακών προτύπων, στην γενίκευση της εργασιακής ανασφάλειας, με υπέρ-ευέλικτες θέσεις εργασίας κακοπληρωμένες, όπου οι γυναίκες και οι νέοι, έχουν κυρίαρχη θέση. Ο κατώτατος μισθός έχει ωθηθεί κάτω από τα όρια της φτώχειας και έχει, σε μεγάλο βαθμό, χάσει τη λειτουργία του ως εργαλείο για την αποτροπή της φτώχειας. Επιπλέον, περισσότεροι από 120.000 επαγγελματίες – μεταξύ των οποίων γιατροί, μηχανικοί και επιστήμονες – έχουν μεταναστεύσει από το 2010.
»Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η κατάσταση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την υποχρέωση του κράτους σύμφωνα με το άρθρο 22 (1) του Συντάγματος για την προστασία του δικαιώματος στην εργασία και τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών».
Όσον αφορά δε την κοινωνική ασφάλιση, η έκθεση του ΟΗΕ τονίζει:
«Σημαντικές περικοπές δαπανών στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής επηρέασαν μια σειρά από οφέλη, συμπεριλαμβανομένων των επιδομάτων ανεργίας, τις συντάξεις και τα οικογενειακά επιδόματα. Για να επιτείνουν το πρόβλημα, υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην έκδοση αποφάσεων συνταξιοδότησης, την καταβολή των συντάξεων και των παροχών και ερμηνευτικά προβλήματα κατά την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για τις συντάξεις. Λόγω της αύξησης της μακροχρόνιας ανεργίας, μόνο ένα κλάσμα του συνόλου από τους εγγεγραμμένους ανέργους λαμβάνουν παροχές (27 τοις εκατό ως το Φεβρουάριο 2013). Επιπλέον, οι παροχές ανεργίας λήγουν μετά από 12 μήνες, με αποτέλεσμα την απώλεια της δημόσιας υγείας και την ασφαλιστική κάλυψη. Πολλοί νέοι άνθρωποι δεν είναι επιλέξιμοι για στήριξη, επειδή δεν είχαν ποτέ μια δουλειά και δεν έχουν καταβληθεί οι απαιτούμενες εθνικές ασφαλιστικές εισφορές».
»Διαδοχικές περικοπές έχουν μειώσει τις συντάξεις έως και 60 τοις εκατό (για υψηλότερες συντάξεις) και μεταξύ 25 και 30 τοις εκατό για χαμηλότερες. Το συνολικό μηνιαίο εισόδημα από σύνταξη άνω των € 1000 έχει μειωθεί κατά 5 έως 15 τοις εκατό, ενώ τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι τα επιδόματα για τους συνταξιούχους έχουν καταργηθεί. Αυτές οι χονδροκομμένες περικοπές συντάξεων έχουν ωθήσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη φτώχεια.
»Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών υποθέσεων. Το “σωρευτικό αποτέλεσμα” από τις διάφορες νομοθεσίες που εισάγονται ως «μέτρα λιτότητας» στην Ελλάδα από τον Μάιο του 2010, ο περιορισμός και η μείωση τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών παροχών, συνιστούν παραβίαση του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση που κατοχυρώνεται στο άρθρο 12 (3) του το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Άρθρο. Δεδομένου ότι η Επιτροπή σημείωσε, τελικά, πως οι περικοπές στις συντάξεις είναι πιθανό να προκαλέσουν “σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και των συνθηκών διαβίωσης πολλών από των εν λόγω συνταξιούχων”. Είναι συνεπώς ζωτικής σημασίας, η κυβέρνηση να κάνει προσπάθειες για να εξασφαλιστεί επαρκές επίπεδο προστασίας για τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού».
Για την καταρράκωση κάθε συνταγματικού δικαιώματος στην περίθαλψη και την υγεία, λέει η έκθεση:
«Ο συνδυασμός των περικοπών στις δαπάνες για την υγεία-περίθαλψη κάτω από 6 τοις εκατό του ΑΕΠ (περίπου € 12,4 δισεκατομμύρια το 2012) από περίπου 10 τοις εκατό κατά τα τελευταία χρόνια, οι περικοπές θέσεων εργασίας στον τομέα της δημόσιας υγείας, η αύξηση των αμοιβών και οι συμμετοχές πληρωμών, το κλείσιμο / συγχώνευση των νοσοκομείων και των υγειονομικών υποδομών, η μείωση του αριθμού στις νοσοκομειακές κλίνες και ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που χάνουν τη δημόσια ασφάλιση υγείας (κυρίως λόγω της μακροχρόνιας ανεργίας), έχουν υπονομεύσει τη διαθεσιμότητα και την πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, ιδίως για τους φτωχότερους.
»Από το 2010, η Ελλάδα έχει μειώσει τις δαπάνες για την υγεία-περίθαλψη σημαντικά, σε επίπεδα κάτω από το μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν από 7,1 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2010 σε 5,8 τοις εκατό το 2012, και προβλέπεται να μειωθεί στο 5,3 τοις εκατό το 2013, πολύ κάτω από το 6,3% του μέσου όρου για κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνολικά, ο προϋπολογισμός για την υγεία έχει μειωθεί κατά περίπου 40 τοις εκατό.
»Οι πολιτικές λιτότητας δημιουργούν επίσης τα παρεπόμενα προβλήματα των σοβαρών επιπτώσεων στην υγεία. Για παράδειγμα, οι περικοπές στις δαπάνες για τη δημόσια υγεία, έχουν σαν αποτέλεσμα, ασθένειες που πιστευόταν ότι έχουν εξαφανιστεί από τη χώρα από καιρό, όπως η ελονοσία, έχουν επανεμφανιστεί λόγω της διακοπής των προγραμμάτων καταπολέμησης των κουνουπιών και της παύσης των αεροψεκασμών.
»Μία αύξηση της τάξης του 52 τοις εκατό των μολύνσεων από τον ιό HIV αναφέρθηκε 2010 – 2011. 66 εκθέσεις δείχνουν ότι, αν και αρχικά, είχαν κατηγορηθεί οι εργαζομένοι του σεξ και οι παράνομοι μετανάστες, η έκρηξη οφείλεται κυρίως σε μη ασφαλείς πρακτικές ενέσιμης χρήσης μεταξύ των τοξικομανών, καθώς ιδιαίτερα απελπισμένοι νέοι Έλληνες που αντιμετωπίζουν την ανεργία, έχουν στραφεί στα ναρκωτικά.
»Ο ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας φοβάται, πως σε απάντηση της ανωτέρω κατάστασης, η αρχές εξέδωσαν οδηγία (Κανονισμός Υγείας Αρ. GY/39A) τον Απρίλιο του 2012, η οποία επέτρεψε στο Υπουργείο Υγείας, να ελέγχει τη βία οποιονδήποτε για ορισμένα λοιμώδη νοσήματα, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης, της φυματίωσης, της πολιομυελίτιδας, της ηπατίτιδας και των σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του HIV. Ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας ανησυχεί επίσης ότι ο κανονισμός αριθ. GY/39Aαποκαταστάθηκε στις 26 Ιουνίου 2013 μόνο λίγους μήνες μετά αφού είχε προηγουμένως καταργηθεί.
»Υπήρξε επίσης μια αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί κατά 37 τοις εκατό από την έναρξη της κρίσης χρέους (από 677 σε 2009 με 927 το 2011). Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η αύξηση στις αυτοκτονίες και στις απόπειρες αυτοκτονίας μπορεί, σε μεγάλο βαθμό, να αποδοθεί στην οικονομική και κοινωνική πίεση που επιβάλλονται στα άτομα από την οικονομική κρίση.
»Η πρόσβαση στα φάρμακα έχει γίνει επίσης πρόβλημα. Τον Φεβρουάριο του 2013, περισσότερα από 200 ιατρικά προϊόντα ήταν σε έλλειψη σε νοσοκομεία και φαρμακεία, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων για την αρθρίτιδα, την ηπατίτιδα C και την υπέρταση, παράγοντες μείωσης της χοληστερόλης, αντιψυχωτικά και αντιβιοτικά. Η εισαγωγή της συμμετοχής επιδείνωσε το πρόβλημα, δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά, στο πλαίσιο της σοβαρής λιτότητας, να πληρώσουν για τα φάρμακά τους».
Για την εκπαίδευση η έκθεση του ΟΗΕ τονίζει:
«Οι ετήσιες δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν από € 7.23 δις το 2009 σε € 5,84 δισ. ευρώ το 2013, μια μείωση κατά 30 τοις εκατό. Ο προϋπολογισμός για την εκπαίδευση έχει μειωθεί κάνοντας περικοπή στις κρατικές δαπάνες για τους ανθρώπινους πόρους, καθώς και μέσω δραστικών περικοπών στα καθημερινά τρέχοντα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης για τα σχολεία, καθώς και τα έξοδα για την αγορά εκπαιδευτικού υλικού. Αυτές οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 24 τοις εκατό το 2011 και επιπλέον 19 τοις εκατό το 2012.
»Στο πλαίσιο της λιτότητας, μεταξύ των σχολικών ετών 2009-2010 και 2013-2014, περίπου 14,5 τοις εκατό όλων των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένης της προσχολικής εκπαίδευσης) και 4 τοις εκατό των σχολικών μονάδων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν συγχωνευθεί. Το κλείσιμο των σχολείων, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει αυξήσει σημαντικά την απόσταση για να φτάσουν τα παιδιά το σχολείο, και η περιορισμένη πρόσβαση, έχει -με τη σειρά της- προκαλέσει, αυξανόμενα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου, ιδίως μεταξύ των παιδιών των Ρομά και προκαλούν ανησυχία.
»Επιπλέον, ο αριθμός των καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει μειωθεί, κυρίως μέσα από τη συνταξιοδότηση και τους περιορισμούς που τίθενται στις νέες προσλήψεις από τα μέσα του 2010 και ιδίως για το σχολικό έτος 2012-13 κατά περίπου 11 τοις εκατό. Προβλέπεται ότι 2.500 περισσότεροι καθηγητές θα τοποθετηθούν σε κινητικότητα και μπορεί τελικά να απολυθούν. Οι μισθοί των εκπαιδευτικών στα δημόσια σχολεία έχουν επίσης περικοπεί».
Την ίδια επιδείνωση περιγράφει και για την στέγαση:
«Ως αποτέλεσμα της ύφεσης και του προγράμματος προσαρμογής, υπήρξε μια αύξηση του αριθμού των αστέγων από το 2009, εκτιμάται σε 25 τοις εκατό. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις εκτιμούν ότι τουλάχιστον 20.000 άνθρωποι είναι πλέον άστεγοι. Πολλά από τους «νεοάστεγους», είναι σχετικά καλά εκπαιδευμένοι που έχουν βρεθεί σε αυτή την κατάσταση λόγω των οικονομικών δυσκολιών που προκύπτουν από την απώλεια της εργασίας, καθώς και των παροχών.
»Στο πλαίσιο της δημοσιονομικής εξυγίανσης, Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας, το μόνο μείζον ίδρυμα που παρείχε επιδόματα στέγασης, καταργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2012 και οι αρμοδιότητες του, περιήλθαν στον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού. Ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας, υπό κάποιες προϋποθέσεις, έδινε μεταξύ άλλων, μια επιδότηση ενοικίου, σε σχεδόν 120.000 νοικοκυριά και παροχές στέγασης σε μη ασφαλισμένους ηλικιωμένους ανθρώπους.
»Παράλληλα, οι μειώσεις στους προϋπολογισμούς των κοινωνικών υπηρεσιών έχουν επηρεάσει σοβαρά την ικανότητα των υπηρεσιών υποστήριξης για παροχή βοήθειας σε άστεγους σε μια εποχή που ήδη αγωνίζονται να καλύψουν την αυξανόμενη ανάγκη. Για παράδειγμα, το Νοέμβριο του 2010, 61 από τα 85 μέλη του προσωπικού του Δήμου Αθηναίων στο Ίδρυμα Αστέγων απολύθηκαν, μειώνοντας σημαντικά τις υπηρεσίες που θα μπορούσαν να παρασχεθούν.
»Το 2009, η κυβέρνηση έλαβε μέτρα για την προστασία χαμηλών και μεσαίων εισοδηματικά ιδιοκτητών ακινήτων, οι οποίοι αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια και τους προστάτευε από κατασχέσεις από τις τράπεζες. Για το σκοπό αυτό, την κυβέρνηση επέβαλε απαγόρευση στις τράπεζες να πραγματοποιούν κατασχέσεις σε κύριες κατοικίες αξίας έως € 200.000. Ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας κατανοεί, ωστόσο, ότι οι διεθνείς δανειστές του κράτους έχουν πιέσει την κυβέρνηση να άρει την απαγόρευση. Ο ίδιος καλεί αυτούς τους δανειστές να αποφευχθεί η συνταγογράφηση πολιτικών δράσεων που ενδέχεται να υπονομεύσουν τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην επαρκή στέγαση.
»Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας συμμερίζεται την ανησυχία του Ειδικού Εισηγητή για το δικαίωμα σε επαρκή στέγαση ως συστατικό του δικαιώματος για επαρκές βιοτικό επίπεδο, και για το δικαίωμα στη μη-διάκριση. Στο πλαίσιο αυτό, η κατάργηση των επιδοτήσεων στέγασης, οι αλλαγές στη νομική προστασία κατά των εξώσεων και κατασχέσεων και ο έκτακτος φόρος περιουσίας είχαν αρνητικές συνέπειες στην υλοποίηση του δικαιώματος για επαρκή στέγαση των φτωχότερων και πιο περιθωριοποιημένων τμημάτων της κοινωνίας. Ο ίδιος καλεί τις ελληνικές αρχές να θεσπίσουν ένα ολοκληρωμένο, εξαρτώμενο από το εισόδημα στεγαστικό επίδομα, που θα απευθύνονται σε φτωχούς και στις οικογένειες, για να κλείσει το χάσμα της κοινωνικής προστασίας στον τομέα της στέγασης, το οποίο επιδεινώθηκε από τη διάλυση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η στέγαση, όπως και η απασχόληση, αποτελεί σημαντικό εγγυητή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας».
Για την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, λέει:
«Παρόλο που η Ελλάδα ήδη είχε το υψηλότερο ποσοστό φτώχειας στη ζώνη του ευρώ πριν από το 2009, τα μέτρα λιτότητας, ιδιαίτερα οι απολύσεις και οι περικοπές θέσεων εργασίας και οι περικοπές σε μισθούς και επιδόματα, έχουν ωθήσει ακόμη περισσότερους ανθρώπους στη φτώχεια. Περίπου το 11 τοις εκατό του πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Αυτά τα επίπεδα της φτώχειας συνέβαλαν στην αύξηση της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
»Σύμφωνα με μια μελέτη από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επιχειρήσεων και το Πανεπιστήμιο του Έσσεξ, το ποσοστό σχετικής φτώχειας (δηλαδή, το ποσοστό των ατόμων που έχουν λιγότερο από το 60 τοις εκατό του μέσου εισοδήματος στη διάθεσή τους) αυξήθηκε από 20 τοις εκατό το 2009 σε 21,29 τοις εκατό το 2012. Συγκεκριμένα, οι άνεργοι (σχετικό ποσοστό φτώχειας από 41.08 τοις εκατό) και πολλά παιδιά (26,75 τοις εκατό) έχουν πέσει κάτω από το όριο σχετικής φτώχειας. Τα δεδομένα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για το 2011 δείχνει ότι το 44 τοις εκατό του συνόλου των ανέργων έχουν πέσει κάτω από το όριο της φτώχειας και επιβεβαιώνουν την τάση αυτή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα μονογονεϊκά νοικοκυριά με παιδιά αντιμετωπίζουν παρόμοιο κίνδυνο φτώχειας (ποσοστό 43,2 τοις εκατό).
»Η εισοδηματική ανισότητα έχει επίσης αυξηθεί. Συνολικά, ο δείκτης Gini, που παίρνει τιμές από 0 (απόλυτη ισότητα) έως 1 (συνολική ανισότητα), μετακινήθηκε από το 0,3449 το 2009 έως 0,3678 το 2012. Παρά το γεγονός ότι τα μέτρα λιτότητας περιλαμβάνουν παραμέτρους ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή των περισσότερο εύπορων, ωστόσο η προσαρμογή έχει μειώσει περαιτέρω το εισόδημα των ομάδων του πληθυσμού που ήταν ήδη στο κάτω μέρος της κατανομής του εισοδήματος το 2009, επιδεινώνοντας έτσι τη φτώχεια τους. Οι άνθρωποι στο κατώτερο δεκατημόριο, είχαν απώλεια εισοδήματος 24,2 τοις εκατό σε σχέση με πριν από την κρίση και μεταξύ 2009 και 2012. Εάν τα δεκατημόρια εισοδήματος προσαρμόζονται με βάση την κατανομή του εισοδήματος του 2012, η απώλεια του εισοδήματος του φτωχότερου 10 τοις εκατό του πληθυσμού ανέρχεται σε ένα ανησυχητικό 56,5 τοις εκατό.
«Είναι δύσκολο να απομονωθούν οι διανεμητικές επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας από την ευρύτερη ύφεση, καθώς και οι δύο είναι στενά συνδεδεμένες. Οι ειδικοί, ωστόσο, φτάνουν στο συμπέρασμα ότι το 63,3 τοις εκατό του πληθυσμού που βρέθηκε κάτω από το όριο της φτώχειας το 2010 και το 2011, βρέθηκαν εκεί σαν αποτέλεσμα των πολιτικών λιτότητας και μόνο – που σημαίνει ότι μπορούν να αποδοθούν άμεσα οι αλλαγές που επιβάλλονται στη φορολογία, τους μισθούς και στις περικοπές κοινωνικών παροχών. Σημειώνουν επίσης ότι η απότομη αύξηση της φτώχειας και της ανισότητας οφείλεται κυρίως στη μεγάλη πτώση στο μερίδιο του εισοδήματος του φτωχότερου 10 τοις εκατό του πληθυσμού».
Το ίδιο αποκαλυπτική είναι η έκθεση και στα δημοκρατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα:
«Οι αρνητικές επιπτώσεις του προγράμματος προσαρμογής επεκτείνεται σε αστικά και πολιτικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, οι μαζικές διαμαρτυρίες των πολιτών που πραγματοποιήθηκε κατά των σκληρών μέτρων λιτότητας, φέρεται να αντιμετωπίσθηκαν με έναν αδέξιο τρόπο από τις αρχές. Τον Μάιο του 2013, η κυβέρνηση επικαλέστηκε την εθνική νομοθεσία έκτακτης ανάγκης, η οποία επιτρέπει να υποχρεώνονται οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα, ώστε να εργαστούν και να απαγορεύσει μια προγραμματισμένη απεργία από το Συνδικαλιστικό Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ενάντια στα μέτρα λιτότητας, κατά τη διάρκεια των εισαγωγικών εξετάσεων για το πανεπιστήμιο. Η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι το μέτρο ήταν αναγκαίο για να αποφευχθεί μια σοβαρή διαταραχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.
»Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας θεωρεί, ωστόσο, ότι τέτοιες αντιδράσεις είναι δυσανάλογες και ενδέχεται να αποτελούν παραβίαση στις ελευθερίες του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, τα οποία είναι επίσης εγγυημένα από το Σύνταγμα».
Και καταλήγει η έκθεση του ΟΗΕ στις παρακάτω συστάσεις προς την Ελληνική κυβέρνηση και τους διεθνείς δανειστές:
«Συμπεράσματα και συστάσεις
Το πρόγραμμα προσαρμογής και, ιδίως, τα υπερβολικά άκαμπτα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται από το Μαΐου του 2010 έχουν προκαλέσει σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό κόστος για τον ελληνικό πληθυσμό. Το πρόγραμμα έχει ωθήσει την οικονομία σε ύφεση, σε κίνδυνο το βιοτικό επίπεδο της πλειοψηφίας του πληθυσμού και γενικά υπονόμευσε την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Ένα μεγάλο ποσοστό των δανείων διάσωσης έχουν χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή των τραπεζών που δάνεισαν χρήματα απερίσκεπτα στην Ελλάδα, ενώ αύξησαν το χρέος της χώρας. Δυστυχώς, ο ρόλος του κράτους ως φορέα παροχής προσβάσιμων δημόσιων υπηρεσιών έχει εξαρτηθεί από τον ολοένα και πιο άπιαστο στόχο της αποκατάστασης ενός βιώσιμου δημόσιου προϋπολογισμού. Με βάση τις διαπιστώσεις που περιέχονται στην παρούσα έκθεση, ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας κάνει τις παρακάτω συστάσεις.
Α. Προς την Κυβέρνηση της Ελλάδας
Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας συνιστά την κυβέρνηση:
(α) Την εφαρμογή των διεθνών χρηματοοικονομικών της υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υπάγονται στο πρόγραμμα προσαρμογής, χωρίς να καταφεύγουν σε περαιτέρω περικοπές των δημοσίων δαπανών και άλλα μέτρα λιτότητας που μπορεί να υπονομεύουν την ελεύθερη άσκηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων στη χώρα.
(β) Βεβαιωμένα να διατηρεί επαρκείς πόρους για να μπορέσει να τους χρησιμοποιήσει στο «Μέγιστο των δυνατοτήτων”, για την υλοποίηση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, ειδικότερα, για να εξασφαλιστεί η απόλαυση του ελάχιστου απαραίτητου επιπέδου, των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, στον ίδιο βαθμό με τις οικονομικές της υποχρεώσεις.
(γ) Διεξαγωγή ενός ανεξάρτητου, διαφανή και συμμετοχικού λογιστικού ελέγχου του χρέους της, προκειμένου να προσδιορίσει την προέλευσή του, να εντοπιστούν και να λογοδοτήσουν εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για το χρέος.
(Χρησιμοποιώ έντονη γραμματοσειρά στην γ’ σύσταση, διότι για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο του ΟΗΕ τίθεται υπό άμεση αμφισβήτηση το ύψος του δημοσίου χρέους μιας χώρας, και απαιτεί τον εντοπισμό και την τιμωρία των πολιτικών εκείνων που το δημιούργησαν. Επίσης ιδιαίτερη σημασία έχει η έλλειψη εμπιστοσύνης στα ελληνικά δικαστήρια και απαιτεί την διεξαγωγή ενός ανεξάρτητου, διαφανή και συμμετοχικού λογιστικού ελέγχου του χρέους της Ελλάδας).
(δ) Διεξαγωγή εκτίμησης επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα για να εντοπίσει τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις του προγράμματος προσαρμογής και τις πολιτικές που είναι απαραίτητες για να γίνει σωστή αντιμετώπιση.
(ε) Να εντείνει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής και της φοροδιαφυγής και, κυρίως, να βελτιωθεί η είσπραξη των ληξιπρόθεσμων φορολογικών οφειλών.
(στ) Να διατεθούν επαρκείς πόροι επειγόντως και να κλείσει τα κενά στο κοινωνικό σύστημα προστασίας.
(ζ) Να εξετάσει την επέκταση των υφισταμένων προγραμμάτων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων, μέσω της κατάρτισης και των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.
(η) Αύξηση του κατώτατου μισθού (μετά από φόρους) το συντομότερο δυνατό σε επίπεδα πάνω από το όριο της φτώχειας.
(i) Εξετάστε την επέκταση του πιλοτικού συστήματος εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος που θα δοκιμαστεί σε δύο περιοχές το 2014, σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να κλείσει το δίχτυ ασφαλείας της κοινωνικής πρόνοιας, σύμφωνα με τη ΔΟΕ Επίπεδο Κοινωνικής Προστασίας Σύσταση 2012 (Νο. 202).
(ι) Επειγόντως να καταργήσει ή να προσαρμόσει οποιαδήποτε μέτρα λιτότητας είχαν αρνητική επίπτωση στην κατανομή του εισοδήματος.
(ια) Να εξασφαλίσει οικονομικά προσιτή πρόσβαση στην πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, χωρίς διακρίσεις και να αντιμετωπίσει τον αποκλεισμό ατόμων από την ιατρική ασφάλιση λόγω της μακροχρόνιας ανεργία ή άλλους λόγους.
(ιβ) Κατάργηση και επειγόντως του κανονισμού Υγείας αριθ. GY/39A.
(m) Να επανεξεταστούν τα μεταρρυθμιστικά μέτρα που είχαν αρνητικό αντίκτυπο στο δικαίωμα στην εκπαίδευση, ιδίως για τα μέλη των ευάλωτων ομάδων.
(ιδ) Να ενισχυθεί η στήριξη αστέγων και να αυξηθούν οι προσπάθειες για την πρόληψη της περαιτέρω εξάπλωσης του φαινόμενου των αστέγων. Να εξετάσει τη θέσπιση στεγαστικού επιδόματος για τα χαμηλά εισοδηματικά νοικοκυριά, το οποίο θα καλύψει το κενό που προκαλείται από το κλείσιμο της Οργάνωσης Εργατικής Κατοικίας και να συνεχιστεί η προστασία των ιδιοκτητών ακινήτων με χαμηλό εισόδημα και των οικογενειών τους οι οποίοι δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια έναντι πιθανή έξωση από τα δικά τους σπίτια.
(ιε) Εφαρμογή των συστάσεων του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης, για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, να περιοριστεί η αύξηση των ρατσιστικών επιθέσεων και η ξενοφοβική βία. Να συνεχίσει να λαμβάνει αποφασιστικά μέτρα για την καταπολέμηση του βίαιου εξτρεμισμού, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
(ιστ) Να αναλογιστεί, την ανάγκη να επικυρώσει, βασικές διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στις οποίες το κράτος δεν είναι ακόμη συμβαλλόμενο μέρος, ειδικότερα, το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα.
Β. Προς τους Διεθνείς Δανειστές
93 Ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας καλεί τους διεθνείς δανειστές της χώρας:
(α) Να αποφεύγουν την παροχή οικονομικής βοήθειας υπό τη συνθήκη ενοχλητικών και επαχθών πολιτικών, οι οποίες μπορούν να υπονομεύσουν τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας και την άσκηση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
β) Να υποστηρίξουν τη λήψη της απόφασης από την κυβέρνηση της Ελλάδας, να διεξάγει ένα ανεξάρτητο, διαφανή και πολυσυμμετοχικό λογιστικό έλεγχο του δημόσιου χρέους.
(γ) Nα εξετάσουν περαιτέρω μείωση του δημόσιου χρέους στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης μιας διαγραφής των ελληνικών ομολόγων που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να επιτραπεί στη χώρα να μειώσει το χρέος της σε ένα πιο βιώσιμο επίπεδο, όπως καθορίζεται στην παρούσα έκθεση.
(δ) Να συμπεριλαμβάνουν τη μείωση της ανεργίας και της φτώχειας ως μετρήσιμους στόχους κατά το τρέχον πρόγραμμα προσαρμογής, και να παρακολουθείται τακτικά η πρόοδος.
(ε) Να διασφαλίσουν τη διαφάνεια στις σχέσεις τους με την κυβέρνηση της Ελλάδας κατά τρόπο που να σέβεται πλήρως τα δικαιώματα του λαού της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος τη συμμετοχή του κοινού.
(στ) Με ιδιαίτερη έμφαση προς το ΔΝΤ, να διασφαλίσει ότι οι εκτιμήσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους, λαμβάνουν υπόψη τις άλλες απαιτήσεις των διαθέσιμων πόρων της κυβέρνησης, ιδιαίτερα εκείνες που είναι απαραίτητες για κοινωνικές επενδύσεις και την εγκαθίδρυση των προϋποθέσεων για την πλήρη υλοποίηση του συνόλου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.
(ζ) Να μελετηθεί η προετοιμασία ενός νέου προγράμματος προσαρμογής για την Ελλάδα με καλύτερους όρους, που θα της επιτρέψουν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του ελλείμματος και του χρέους της, χωρίς να υπονομεύεται η άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Γράφει ο Γιώργος Ιεροδιάκονος
