Πως η Ισλανδία απέφυγε τα μνημόνια και έφτιαξε ένα νέο Σύνταγμα;

Την αναγκαιότητα της αλληλεγγύης προς τους συμπολίτες μας που δοκιμάζονται και την ανάπτυξη σε κάθε ευκαιρία της συλλογικής δράσης, χαρακτήρισε ως άμεσο καθήκον όλων των πολιτών αυτή την περίοδο, ο Συνταγματολόγος, καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Γιώργος Κατρούγκαλος, στην ομιλία του στη Δράμα την Παρασκευή το απόγευμα. Ως διέξοδο από τη κρίση, πρότεινε την κατάργηση των μνημονίων, την επαναδιαπραγμάτευση των δανεικών συμβάσεων με διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους και την σύνταξη ενός νέου Συντάγματος με ευρύτατη λαϊκής συμμετοχή που θα καθιερώσει μορφές άμεσης δημοκρατίας και θα αποτελέσει βάση και για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Ο κ. Κατρούγκαλος έκανε μια αρκετά εκτενή ανάλυση των αιτιών και των χαρακτηριστικών της κρίσης που βιώνει σήμερα η Ελλάδα. Αρχικά αναφέρθηκε στον σχηματισμό και τις αδυναμίες της αστικής τάξης στη χώρα μας, στην στενή σχέση των “οικονομικών ελίτ” με την πολιτική εξουσία – “στην πραγματικότητα ο ασφαλέστερος τρόπος για να βγάλει κάνεις χρήματα, δεν είναι να έχει παραγωγική δραστηριότητα, είναι να έχει καλή σχέση με το κράτος”, είπε χαρακτηριστικά. Τόνισε την αναποτελεσματικότητα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, λόγω του πελατειακού συστήματος αλλά και λόγω του ανορθολογικού τρόπου ανάπτυξης της που δημιουργεί θέσεις αργομισθίας από τη μια και υποστελέχωση βασικών υπηρεσιών (σχολεία, νοσοκομεία κ.α). από την άλλη.

Η κρίση

Παρά τις παραπάνω δυσλειτουργίες, ο κ. Κατρούγκαλος είπε ότι η κρίση έχει δύο κύριες αιτίες. Τις γενικότερες τάσεις μετακίνησης του διεθνούς καπιταλισμού, από ένα σημείο σχετικής ισορροπίας μεταξύ κεφαλαίου – εργασίας, σε ένα νέο σημείο ισορροπίας όπου το κεφάλαιο έχει τόσο πολύ υπερενισχυθεί ώστε να μην βολεύεται πια στο παλιό “θεσμικό συσχετισμό δυνάμεων” που είχε προκύψει τη “χρυσή εποχή” του κράτους – πρόνοιας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η νεοφιλελεύθερη στροφή στον τρόπο ρύθμισης του οικονομικού συστήματος, όπως την περιέγραψε συνοπτικά. Ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση αγοράς εργασίας, για συμπίεση μισθολογικού κόστους – αύξηση κερδών και εισαγωγή ελαστικών μορφών εργασίας είναι οι λεγόμενες “διαρθρωτικές αλλαγές”. “Όταν ακούμε σήμερα ότι το μνημόνιο δεν έχει πετύχει γιατί δεν έχουν εφαρμοστεί οι διαρθρωτικές αλλαγές, αυτοί που το λεν, εννοούν ότι το μνημόνιο δεν έχει πετύχει ακόμη εντελώς, να αποδιαρθρώσει το κοινωνικό κράτος, να διαλύσει τα δικαιώματα και να εφαρμόσει ουσιαστικά την μη ύπαρξη εργατικού δικαίου”, σημείωσε χαρακτηριστικά.

Ως δεύτερη μεγάλη αιτία της κρίσης ανέφερε τον τρόπο οικοδόμησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς από την ίδρυση της ξεκίνησε με βασικές συνταγματικές αρχές, αυτή του ανταγωνισμού και τις τέσσερις ελευθερίες μετακίνησης, χωρίς να έχει καμιά αναφορά στο κοινωνικό στοιχείο. Αυτή η κατάσταση μέχρι τη συνθήκη του Μάαστριχτ, δεν επέτρεπε στην Ε.Ε. να έχει κοινωνική πολιτική, αλλά δεν υπονόμευε και το κράτος πρόνοιας σε εθνικό επίπεδο. Από το Μάαστριχτ και μετά, είπε, υπάρχουν μαζικά φαινόμενα αποδόμησης των εθνικών κοινωνικών κρατών (προστασία των κρατικών μονοπωλίων, αποδόμηση προστασίας κοινωνικών δικαιωμάτων, έφερε ως παράδειγμα την περίπτωση “Βίκινγκ” στη Φιλανδία) και οι “οικονομικές ελευθερίες” υπονομεύουν το πλέγμα προστασίας των συνταγματικών δικαιωμάτων, όχι μόνο σε επίπεδο παροχών, αλλά και σε επίπεδο ατομικών δικαιωμάτων, όπως αυτό της απεργίας.
Χαρακτήρισε την Οικονομική Νομισματική Ένωση ως ένα σχέδιο που ποτέ δεν εφαρμόστηκε, καθώς οι ισχυρές οικονομίες της Ε.Ε. συγκεντρώνουν πλεονάσματα, τα οποία δεν επιστρέφουν στις αδύναμες οικονομίες του νότου για να εξισσοροπηθεί το σύστημα, με αποτέλεσμα οι χώρες του νότου να συσσωρεύουν ελλείμματα. Έφερε ως παράδειγμα, το γεγονός ότι η Γερμανία έδωσε 60 φορές περισσότερα χρήματα για να ενσωματώσει την Ανατολική Γερμανία, από το σύνολο των χρημάτων που διατίθενται σε όλη την Ευρώπη. Έτσι είπε, τα πλεονάσματα της Γερμανίας, είναι στην πραγματικότητα τα ελλείμματα του νότου.

“Αν δεν υπάρχει μία άρδην αλλαγή σε επίπεδο Ε.Ε. της λογικής της ενοποίησης που είναι αποκλειστικά οικονομική και όχι κοινωνική και αν δεν υπάρχει μια γενναιόδωρη πολιτική μεταβιβάσεων, είναι μοιραίο ότι οι φτωχές χώρες θα γίνονται φτωχότερες, οι πλούσιες πλουσιότερες και ουσιαστικά το ευρώ θα γίνει αυτό που είπε ο Φιλανδός υπουργός Οικονομικών, ένα ζουρλομανδύας, που ουσιαστικά θα σφίγγει μέχρι ασφυξίας, ιδιαίτερα τις χώρες του νότου”, ανέφερε.

Ο κ. Κατρούγκαλος είπε ακόμη ότι οι περιοριστικές πολιτικές που εφαρμόζονται και στην Ελλάδα, δεν είναι διέξοδος από την κρίση, αλλά στην πραγματικότητα “αποτελούν πιο θανατηφόρο φάρμακο από την ασθένεια”, καθώς περιορίζουν τους μισθούς και μειώνουν την κατανάλωση, θέτοντας την οικονομία στην καθοδική πορεία που έχει ονομαστεί “σπιράλ θανάτου”.

Αναφέρθηκε ακόμη, ακροθιγώς, στο “Παρασύνταγμα” που έχουν επισημάνει συνταγματολόγοι ότι υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα, τονίζοντας ότι αυτές οι πολιτικές που εφαρμόζονται, δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αλλιώς, γιατί παραβιάζουν μεγάλα κομμάτια του Ελληνικού Συντάγματος. Ανέφερε χαρακτηριστικά την πολιτική επιστράτευση των απεργών, για την οποία είπε ότι “στο άρθρο 22 παρ. 4 του Συντάγματος, γίνεται σαφές ότι η πολιτική επιστράτευση επιτρέπεται μόνο σε περίπτωση θεομηνίας ή κατάστασης ανάγκης που είναι σχετική με τη δημόσια υγεία, σε καμία άλλη περίπτωση δεν επιτρέπεται. Πρόκειται για ευθεία παραβίαση του Συντάγματος”, πρόσθεσε.

Παρομοίασε μάλιστα τη σημερινή κατάσταση με τη δεκαετία του 50, στο επίπεδο της παραβίασης του Συντάγματος στο επίπεδο των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η διέξοδος

“Το πρώτο βήμα για τη διέξοδο θα πρέπει να είναι να μπει φρένο στις πολιτικές λιτότητας”, είπε ο κ. Κατρούγκαλος, “άρα κατάργηση άμεση των μνημονιακών πολιτικών, ειδικά εκείνων των μέτρων που υπονομεύουν τα κοινωνικά δικαιώματα”. Σχολιάζοντας τον κίνδυνο παύσης του δανεισμού της χώρας, λόγω μιας τέτοιας επιλογής, τόνισε ότι κατά την άποψη του η χώρα δε χρειάζεται περαιτέρω δανεισμό, καθώς “οποιοσδήποτε πρόσθετος δανεισμός συνιστά θηλειά στο λαιμό της χώρας”.

Αναγκαία χαρακτήρισε και την επαναδιαπραγμάτευση με τους δανειστές για διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του ελληνικού χρέους και της χρονικής μετάθεσης αποπληρωμής του υπολοίπου, ενώ πρόσθεσε ότι τη μη βιωσιμότητα του ελληνικούς χρέους αναγνωρίζει ακόμη και το ΔΝΤ, τη στιγμή που σήμερα η Ελλάδα πληρώνει 9 δις ευρώ ετησίως, σε τοκοχρεωλύσια.

Πέρα από το οικονομικός μέρος ο κ. Κατρούγκαλος τόνισε ότι το πιο σημαντικό είναι να αποτελέσει η κρίση αφορμή για να εξαλειφθεί το πελατειακό αντιπαραγωγικό μοντέλο οργάνωσης του κράτους. Σαν μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση πρότεινε την εισαγωγή της αξιολόγησης, με σκοπό να βοηθήσει τους υπαλλήλους να ανταπεξέλθουν στα καθήκοντα τους και όχι για να προκαλέσει απολύσεις όπως γίνεται σήμερα. Πρότεινε τον εκδημοκρατισμό του συστήματος, με αναδιάρθωση του πολιτικού συστήματος με μορφές άμεσης δημοκρατίας και λογοδοσίας, με δυνατότητα εθνικών και τοπικών δημοψηφισμάτων. Συνοπτικά πρότεινε να καθιερωθεί η δυνατότητα της πλειοψηφίας να κυβερνά, αλλά να ελέγχεται διαρκώς για τις ενέργειες της και όχι μόνο στο τέλος της τετραετίας, αναφέροντας ως παράδειγμα. την “ανακλητότητα των αιρετών” και την ισχύ τους ακόμη και σε χώρες όπως οι Η.Π.Α.

Το παράδειγμα της Ισλανδίας

“Η ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας περνά αναγκαστικά μέσα από την ανασυγκρότηση του διοικητικού μηχανισμού, η ανασυγκρότηση του διοικητικoύ μηχανισμού δεν είναι δυνατή χωρίς τον εκδημοκρατισμό του και ο εκδημοκρατισμός του, δεν είναι δυνατός, χωρίς να πάρει μορφές άμεσης λαϊκής συμμετοχής, άμεσης δημοκρατίας” ανέφερε σε άλλο σημείο και πρότεινε αντί να γίνει αναθεώρηση του Συντάγματος, όπως συζητείται τελευταία, να έχουμε ένα καινούργιο Σύνταγμα με ευρεία λαϊκή συμμετοχή και όχι με όρους παλαιοκομματισμού και αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Ισλανδίας.

Την χρησιμοποίησε ως παράδειγμα, γιατί όπως είπε ο κ. Κατρούγκαλος, είναι μια μικρή χώρα η οποία όμως έδειξε πρόσφατα ότι η πολιτική μετράει απέναντι στην οικονομία. Ανέφερε ότι ο “παλαιοκομματισμός” της Ισλανδίας, δέχτηκε δύο φορές μνημόνια ανάλογα με τα δικά μας, αλλά εκεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαφοροποιήθηκε και έθεσε δύο φορές τα μνημόνια στην κρίση του λαού, μέσω δημοψηφισμάτων και δύο φορές ο λαός της Ισλανδίας τα απέρριψε. Ακριβώς λόγω αυτής της εμπειρίας συμμετοχής, είπε ο ομιλητής, ο λαός της χώρας συμμετείχε σε ένα “καινοφανές πείραμα” για να φτιάξει το νέο του Σύνταγμα. Η διαδικασία ήταν η εξής σύμφωνα με την περιγραφή του:

Εξελέγησαν αρχικά με κλήρο χίλιοι πολίτες οι οποίοι συζήτησαν σε μια λαϊκή συνέλευση για δύο ή τρεις ημέρες, πως θα φαντάζονταν το “ιδανικό Σύνταγμα”. Ακολούθησε η τυποποίηση των όσων συζητήθηκαν στη λαϊκή συνέλευση, από μια ομάδα ειδικών για να οριστούν τα αντικείμενα της συζήτησης και τα θέματα που τέθηκαν. Σε ένα τρίτο επίπεδο, είκοσι πέντε άνθρωποι εκλέχθηκαν για να αποτελέσουν τη νέα συντακτική συνέλευση της Ισλανδίας. Ακολούθησε το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της διαδικασίας, κατά τον κ. Κατρούγκαλο, όπου η συνέλευση αναρτούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.α) τα άρθρα που συζητούσε και την επόμενη μέρα έπαιρναν τις απαντήσεις των χρηστών και τις αξιολογούσαν σε σχέση με τα άρθρα. Για αυτό και το Σύνταγμα της Ισλανδίας, χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο “Σύνταγμα Ανοιχτού Κώδικα”, με τη δυνατότητα δηλαδή του χρήστη να το εξελίξει.

Ο κ. Κατρούγκαλος είπε ότι όταν τελείωσε το νέο Σύνταγμα της χώρας, εγκρίθηκε ομόφωνα από την συντακτική εθνοσυνέλευση και όχι μόνο αυτό, αλλά τέθηκε στην κρίση του λαού της χώρας, σε δημοψήφισμα, όχι απλά με την επιλογή αποδοχής ή άρνησης του επί της αρχής, αλλά και με πέντε κομβικά ερωτήματα εκεί που το νέο Σύνταγμα καινοτομούσε και θα έπρεπε ο λαός να τοποθετηθεί ειδικά. Πρόσθεσε ακόμη, ότι λαός της Ισλανδίας ψήφισε σε ένα δημοψήφισμα με έξι ερωτήματα. Το ένα αν αποδέχεται το Νέο Σύνταγμα και πέντε ειδικά ερωτήματα, το ένα αν θέλει να υπάρχει επίσημη θρησκεία, ένα άλλο αν θέλει να μην ιδιωτικοποιούνται οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της, όπως τα δικαιώματα αλιείας της χώρας κ.ο.κ.

Καταλήγοντας ο κ. Κατρούγκαλος είπε ότι στη σημερινή εποχή χρειαζόμαστε ένα πάντρεμα άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. “Οι πρωτόγνωρες διαστάσεις της κρίσης επιβάλουν και πρωτόγνωρες απαντήσεις” είπε, και τόνισε ότι “κυρίως χρειάζεται η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στη συλλογική δράση, αν δεν καταφέρουμε να το αναπτύξουμε αυτό, η ελληνική κοινωνία θα σαπίσει”. Πρόσθεσε ότι η εξαθλίωση δεν οδηγεί πάντα στην συλλογική δράση, αναφέροντας ότι όποιος δεν μπορεί να γεμίσει τι τραπέζι για την οικογένεια του, αυτό έχει πρώτο στο νου.

Περιέγραψε ως δύο τα καθήκοντα όλων των πολιτών σε αυτή τη φάση: Η αλληλεγγύη προς όλους τους συμπολίτες μας που δοκιμάζονται, ώστε να μην φτάσουν στο σημείο της εξαθλίωσης και η ανάπτυξη της συλλογικής δράσης σε όποιον τομέα μπορεί ο καθένας, ενώ τόνισε ότι η ιστορία δείχνει ότι οι αγώνες των ανθρώπων κερδίζονται όταν δίνονται συλλογικά και όχι όταν εναποτίθενται σε “Σωτήρες”

Ακολούθησε συζήτηση και έντονος διάλογος με τους παρευρισκόμενους, στην οποία τέθηκαν ζητήματα της επικαιρότητας αλλά και διευκρινίσεις για την πρόταση του κ Κατρούγκαλο για την έξοδο από την κρίση.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.xronikadramas.gr/